O le faamoemoe

I le 1960s, na oʻo mai ai le malo o Amsterdam ma le fuafuaga faʻapitoa e fausia se nofoaga fou nofomau i le Bijlmermeer eria ma se vavaeesega matuaʻi i le va o le ola ma le galue.. Sa faia ni maliega lelei e uiga i le fausiaina ma le fa'ameafale ma le tele o avanoa mo la'au lanumeamata ma fa'afiafiaga.

Le faiga

I le vaitau o le 1970, na fausia ai e le Amsterdam Urban Development Department ni fale maualuluga fogafale sefulu i totonu o se fausaga fa'a-hexagonal honeycomb ma le tele o lanu meamata.. O le malo na musuia e manatu o le aai galue a le CIAM ma le tusiata Suiselani Le Corbusier., fa'atasi ai ma se matua vavae'ese i le va o le ola, galuega ma faafiafiaga. O se vaega o lena filosofia o le tuueseeseina foi o, uila vilivae- ma feoaiga a tagata savavali, lea na matua auiliiliina i le uluai fuafuaga a le Bijlmermeer.

O le taunuuga

Ua 25 Novema 1968 o le tagata nofomau muamua o le Bijlmermeer na siitia atu i le fale mautotogi o Hoogoord.

O le Bijlmermeer na lauiloa i le atunuu ona o faafitauli lautele. O nisi o mataupu fa'atatau e le'i mafai ona fa'ataunu'uina ona o le fa'aitiitiga o le paketi. Ona o le mea moni o le maualuga o mea lelei i totonu o le pitonuʻu na paʻu i lalo o faʻamoemoega na siitia i le taimi o le fausiaina ma ona o le faʻaonaponei., fale tetele e tatau ona tauva ma fale nofofua fou i isi nofoaga i le itulagi, o aiga Amsterdam lea na fausia ai le itumalo na nonofo ese. Nai lo o lea, o vaega toʻatele o tagata matitiva na taulaʻi atu i le pitonuu, lea na iu ai i se pitonuu e matele lava i fale e nonofo ai (tulaga tasi 90% ma o lenei 77%) ma sina eseesega. Faatasi ai ma lenei vaega sa toatele tagata malaga mai le 1975 na tutoatasi le kolone o Suriname ma mulimuli ane siitia atu foi tagata Ghana ma Antilleans.

I totonu 1984 Ua filifili Mayor van Thijn e faamama le ogatotonu o Amsterdam ma tuli le vaega tele o junkies mai le Zeedijk. O lenei vaega na o atu i nofoaga ufiufi ma paka taʻavale i le Bijlmer. O nei mea uma na iʻu ai i nisi nofoaga i le Bijlmermeer ua pagatia i solitulafono, fa'aleagaina ma fa'alavelave fa'asaina. Sa tele foi le leai o ni galuega.

O le isi leo o le mea moni e toatele tagata e fiafia e nonofo ma galulue i le Bijlmermeer. O le fagu faʻafefeteina ua taʻitaʻia ai foi le tele o le eseesega o tagata tatala ma faauo o loʻo fatuina moni se sosaiete fou..

O se galuega faʻaleleia tele na faʻalauiloaina i le 1990s, lea ua oʻo mai i se auala mamao.. O se vaega tele o fale maualuluga ua soloia ma suia i fale laiti, e aofia ai le tele o fale i le vaega o loʻo nofoia. O fale mautotogi o totoe o le a toe faʻaleleia lelei. E le gata i lea, o le tele o auala maualuluga muamua (o 'fe'a'ei') suia i auala i luga o le eleele, e ala i le eliina o alavai ma le talepeina o alaala. O le tele o faletaavale paka mai le uluai mamanu ua talepeina foi.

O le fa'afouga e tatau ona ta'ita'i atu ai i le fa'aitiitia o le tasi itu o le faitau aofa'i ma se si'osi'omaga ola fiafia. E fa'apea fo'i le nofoaga fa'atauga a Amsterdamse Poort mai le valusefulu tausaga. O lo'o i totonu le Faitotoa o Amsterdam 2000 toe fa'afouina atoa. O le itumalo ua i totonu 2006 siitia i se ofisa fou i Anton de Komplein.

O lesona

O le Bijlmermeer e musuia e ata o Le Corbusier i ai galuega e pei o le ola, galuega ma feoaiga e vavae ese mai le tasi i le isi i le tele e mafai ai. I le isi itu, e mafai ona e tuʻuina faʻaaliga o fuafuaga a le taulaga o loʻo finau mo le tuʻufaʻatasia o galuega ina ia mafai ai ona fausia se auala olaola.. Mai lenei manatu, e manaʻomia e pitonuʻu le tele o galuega mo se faʻamalosi, tamaoaiga i le lotoifale. O auala la e taua tele o se kata pisinisi mo le pitonuu ma o se fesoʻotaʻiga lautele i totonu o le taulaga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le ua maliu o Jane Jacobs, o loʻo i ai lenei manatu mulimuli.

Fuafuaga ma le pule faaitumalo i Den Helder Matini van der Maas faia se faaliliuga musuia o manatu mo Iakopo mo taitai itumalo. O mea ia 10 faaitiitia, e fetaui lelei i Sautesasae.

  1. O le siosiomaga fausia e iai sona aafiaga tele i le auala e fegalegaleai ai tagata ma isi i totonu o se pitonuu. I totonu o fale tetele, itumalo eseese i le taulaga e atia'e so'otaga fa'aagafesootai e sili atu nai lo nofoaga lanu meamata, pitonuu e tasi.
  2. O se taulaga po'o se pitonu'u o se fa'afitauli o le lavelave fa'atulagaina, lea e le lava se faiga e fa'atatau i vaega ta'itasi po'o fesuiaiga.
  3. E mafai ona avea tagata ofisa o nu'u ma meafaigaluega taua a le malo mo le fausiaina ma le tausiga o galuega lelei, pitonuu eseese.
  4. O le felagolagoma'i lautele e fuafua ai le saogalemu lautele. O lona fausiaina ma le tausiga e le mafai ona faʻatulagaina.
  5. O se pitonu'u e tatau ona fa'aauau ona fetuutuuna'i i mana'oga ma mana'oga o se faitau aofa'i malosi. O elemene mamanu e pei o ata faufale tetele e tasi e masani ona le mana'omia.
  6. Mo se itumalo e sili ona lelei galuega, e mana'omia le tele o feso'ota'iga fa'asagatau i nofoaga faitele. E masani ona feoai tagata savavali, ma nai taavale.
  7. O le tele o lanu meamata i se pitonuu e foliga mai o se uiga lelei, ae e masani lava e leai. E olaola lauusiusi lauusiusi i le taulaga ma le utiuti. A leai, e fa'aleagaina, lanu meamata lē taupulea ma le saogalemu.
  8. E le mafai ona e toe fa'afouina pitonu'u fa'aletonu e ala i le talepeina i luga o se fua tele, ae e ala i le tuʻuina atu ma faʻaosofia faiga faʻamoemoe se avanoa mai lalo.
  9. E le tatau i tagata tomai faʻapitoa ona manaʻo e faʻauʻu se pitonuʻu i lo latou manaʻo, ae ave le tele o sao e fai ma faagaioiga atamai mo faiga pitonuu, ipu pito i lalo, ma le aganuu.
  10. O se itumalo i le taulaga e mafai ma e tatau i le tele o auala ona avea o se fa'anatura: lagolagoina e le tagata lava ia, lavelave, ma matagofie ia te ia lava

E le gata i lea:
puna a.o.: Wikipedia, Malo o Amsterdam.

Tusitala: Bas Ruyssenaars

ISI MANATU FAI

O ai e faʻatupeina le olaga i le faʻaleleia o le fatu?

Fa'aeteete i le fa'afitauli fuamoa moa. Pe a fiafia patī, ae fesili muamua mo se faamaoniga, siaki pe o iai sau auala e tuʻuina atu ai lena avega o faʻamaoniga. Ma o poloketi e faʻatatau i le puipuia e faigata i taimi uma, [...]

Manumalo le aofia 2011 -O le tu'ua o se filifiliga!

Le fa'amoemoe E fa'alauiloa se faiga fa'akomepiuta-inisiua fa'atasi i Nepal, i lalo o le igoa Faasoa&Tausiga, fa'atasi ai ma le fa'amoemoe o le fa'aleleia atili o avanoa ma le lelei o le soifua maloloina, e aofia ai le puipuia ma le toe faaleleia. Mai le amataga [...]

Aisea le filifiliga o se filifiliga…

Faʻafesoʻotaʻi matou mo se aʻoaʻoga poʻo se lauga

Pe valaʻau Paul Iske +31 6 54 62 61 60 / Bas Ruyssenaars +31 6 14 21 33 47