Factar soirbheachais deatamach airson tasgadh ann an casg, na ‘chùis gnìomhachais’ math agus obrachadh a-mach gu faiceallach air na cosgaisean agus na buannachdan. Gus sealltainn buannachd agus àrdachadh buaidh casg, feumaidh an t-sreath iomlan de luchd-ùidh a bhith an sàs ann.

Rùn

Faodaidh cholesterol àrd a bhith oighreachail, Hypercholesterolaemia teaghlaich (FH) ghairm. Anns an Òlaind 1 Air an 240 daoine an staid oighreachail so. Tha seo a’ tighinn gu timcheall air 70.000 dhaoine. Bidh thu a’ mothachadh gu bheil cholesterol ro àrd (anns a' chiad dol a-mach) ni sam bith. Tha seo a' ciallachadh nach bi neach le FH tric a' tighinn chun an dotair-teaghlaich no an eòlaiche le iarrtas cùraim. Is ann dìreach tro lorg gnìomhach as urrainnear na teaghlaichean FH agus euslaintich FH nach deach a dhearbhadh a mhapadh.

Tha breithneachadh agus làimhseachadh ùineail cudromach dha euslaintich le FH. Roimhe 20^{Ach na co-luchd-tòiseachaidh Gaston Remmers} bliadhna a dh’ aois, faodaidh droch arteriosclerosis tachairt gun mhothachadh. Air sgàth seo tha fìor chunnart cridhe- galair. Le breithneachadh tràth agus làimhseachadh ceart, bidh euslainteach cuibheasach FH a 'faighinn aon bhliadhna deug de bheatha fallain.

Anns na bliadhnachan mu dheireadh, tha grunn phàrtaidhean air oidhirpean a dhèanamh gus daoine le FH a lorg. Mar thoradh air seo chaidh bunait LEEFH. An-diugh, tha Stèidheachd LEEFH dealasach a thaobh euslaintich FH a lorg tràth agus innse dhaibh mu na cunnartan, breithneachadh agus làimhseachadh, airson cridhe- casg a chur air galaran cardiovascular. Bu mhath le LEEFH cuideachd lorg fhaighinn air euslaintich a dh’ fhaodadh a bhith ann, ach tha na cothroman air an cuingealachadh gus euslaintich clàr-amais a chuideachadh gus fios a chuir gu an càirdean.

Dòigh-obrach

Ann an 1993 chaidh an StOEH a stèidheachadh (Bunait airson a bhith a’ lorg hypercholesterolemia oighreachail). Nuair a bhios tu còmhla ris a’ chiad bhall den teaghlach, tro rannsachadh DNA, Chaidh FH a dhearbhadh, chaidh bruidhinn ri buill teaghlaich gu gnìomhach tro sgrùdadh eagarach. Bha an dòigh-obrach gu math ruigsinneach. Rè turas dachaigh, chaidh fiosrachadh a thoirt seachad agus chaidh fuil a thoirt airson tomhas cholesterol agus deuchainn DNA. Ann an 2003 chaidh an dòigh-obrach seo 'aithneachadh' mar sgrìonadh sluaigh fo uallach CVZ (nas fhaide air adhart RIVM) agus air a mhaoineachadh le VWS. Ach, sguir sgrìonadh an t-sluaigh aig a’ cheann thall 2013. B’ e obair Ministreachd na Slàinte, Sochairean agus Spòrs an uairsin àite a thoirt do lorg chàirdean ann an cùram cunbhalach. Seo an deireadh 2013 Bun-stèidh LEEFH air a stèidheachadh. Bidh LEEFH a’ gabhail os làimh co-òrdanachadh nàiseanta air cùram FH leis an amas 40.000 daoine neo-aithnichte a lorgar.

Bho 2014 Tha lorg FH a’ tighinn fo ‘chùram àrachais’. Mar sin chan urrainn ceist sam bith a bhith ann mu sgrùdadh gnìomhach mar a thachair rè sgrìonadh an t-sluaigh. Tha seo air sgàth 's nach eil seo taobh a-staigh nam frèaman a dhealbh an Institiud Cùram Slàinte Nàiseanta. Feumaidh ball den teaghlach a tha fo amharas FH ceist cùraim innse. Mar sin tha LEEFH air lìonra de ionadan eòlais FH roinneil a thogail. Bidh iad a’ cuideachadh euslaintich clàr-amais gus fios a chuir gu na càirdean aca. Tha seo mar ghnìomh a bharrachd a bharrachd air a bhith a’ dearbhadh breithneachadh agus làimhseachadh ceart.

Toraidhean

An toiseach, bha coltas gu robh sgrìonadh an t-sluaigh soirbheachail. Ainm na cùise 2012 bhathas den bheachd gur e tricead FH 1 air 400 bha (40.000 daoine le FH anns an Òlaind). Stèidhichte air na figearan sin, bha coltas gun robh an targaid suidhichte comasach; a' breithneachadh 70%, 28.000 euslaintich FH. Rannsachadh ùr ann an 2012 sheall, ge-tà, gu robh tricead FH ceart anns an Òlaind 1 air 240 is. Mar sin bha an fhìor cheudad de dh’ euslaintich FH a chaidh a dhearbhadh mòran nas ìsle (41%). Stèidhichte air an eòlas ùr seo, bha e coltach gur e ceum loidsigeach a bh’ ann leantainn air adhart le sgrìonadh sluaigh. Ach, bha seo gu crìch seachad 2013 co-dhùnadh nach gabh atharrachadh.

Às deidh stad a chuir air sgrìonadh gnìomhach, chaidh an àireamh de dh’ euslaintich clàraichte gach bliadhna sìos 78%. Cha robh euslaintich comasach a-nis cho furasta an ruighinn, oir bha an t-uallach airson a dhol gu euslaintich a dh'fhaodadh a bhith ann le buill teaghlaich. Ann an 2016 Mar sin cho-dhùin LEEFH bruidhinn ri VWS a-rithist. Seo leis an amas cead agus goireasan fhaighinn airson sgrùdadh gnìomhach a-rithist. Gu mì-fhortanach, cha do shoirbhich leis an oidhirp seo agus tha comasan LEEFH cuingealaichte gus euslaintich clàr-amais a chuideachadh gus fios a chuir gu an càirdean. Is e an toradh sin fhathast 58% de dhaoine le FH chan eil fios aca gu bheil iad oighreachail agus gum faigh iad grunn bhliadhnaichean fallain de bheatha le làimhseachadh ceart.

Leasaich

1. Chan urrainnear a h-uile dad a shùileachadh. Chaidh stad a chur air maoineachadh, agus bha an fheum air sgrìonadh sluaigh air sgàth tricead nas àirde na b’ àirde na bha dùil roimhe.
2. Tha eisimeileachd aon-thaobhach air ionmhas ga dhèanamh so-leònte, gu sònraichte nuair a thig e gu gnìomhachd ‘casg’- agus theid. Gu mì-fhortanach, tha casg maoineachaidh fhathast duilich oir chan e an neach a phàigheas na cosgaisean an-còmhnaidh an neach a gheibh na buannachdan.
3. Tha e cudromach planaichean a dhearbhadh agus obrachadh a-mach gu ceart. Nuair a bhuail an VWS air an doras, cha robh an dearbh eòlas agus figearan gus am feum a nochdadh fhathast rim faighinn. Mar fhreagairt air an seo, chaidh cùis gnìomhachais a dhealbhadh ann an co-obrachadh leis a’ chompanaidh comhairleachaidh Vintura. Bidh a’ chùis gnìomhachais seo mar bhunait airson oidhirp ùr gus euslaintich FH a lorg gu gnìomhach.
4. Nuair a bhathas a’ dealbhadh a’ chùis ghnìomhachais, thàinig e gu buil nach bu chòir aire a thoirt don rannsachadh a-mhàin. Anns an aon shreath, feumar aire gu leòr cuideachd airson breithneachadh ceart agus làimhseachadh às deidh sin. Is ann dìreach an uairsin as urrainn an tasgadh a dh’ fheumar a dhèanamh ann an sgrìonadh sluaigh an toradh a tha san amharc a choileanadh.

Ainm: Janneke Wittekoek agus Manon Houter
Eagrachadh: LEEFH

falbh mar a bhiodh dùil no ag iarraidh