O le faamoemoe

Sa fiafia le saienitisi Geim ma Novoselov e faatulaga a latou mea e taʻua o le Aso Faraile o le afiafi o faamasinoga, fa'ata'ita'iga fiafia e aunoa ma se fa'ata'ita'iga na e faia, sa latou fai mai ai i se faatalanoaga, “ae mea sili 10 pasene o lou taimi e faaalu”.

Le faiga

I se su'ega faapena na latou tusia ai, i totonu 2004, fa'atasi ai ma se fasipepa Scotch se pa'u manifinifi sili o le kalafi mai se penitala.

O le taunuuga

O se ituaiga o uaea moa o le carbon atoms lea na pu'eina le lalolagi o le fisiki talu mai lena taimi. Ma na aumaia Geim ma Novoselov i totonu 2010 le Nobel Prize. Ole uaea moa - graphene - e iai mea fa'apitoa. E mafai ona fa'auluina le eletise e pei lava o le 'apamemea. E sili atu le vevela nai lo mea uma e iloa. E fetuutuunai ma toetoe a manino, ae matua mafiafia e oo lava i kasa helium e le mafai ona ui atu ai. O le mea lea ua vaʻaia ai le Graphene o se sui tauva mo mea tau eletise fou: graphene transistors e fa'amoemoe e sili atu le vave nai lo transistors silikoni nei. Aua o le graphene e faʻatautaia lelei ma e matua manino lava, e talafeagai foi mo le faaaogaina i touchscreens, laupapa moli ma sela la. A fa'afefiloi le graphene i palasitika, e mafai ona fai na mea palasitika e tete'e vevela ma malosi, ma gaosia mea e sili ona malosi, ia mama ma fetuutuunai, ma i latou atonu i vaalele, o le a faʻaaogaina taavale ma vaalele.

O lesona

Avanoa: "E toatele naua tagata na suʻe le graphene ma na toetoe a ou tautevateva i ai. (…) Pau lava le mea e mafai ona ou faia, o loʻo taumafai e faʻateleina le avanoa itiiti e toe tautevateva ai i se mea." Na maua e Geim le graphene 'faafuaseʻi', o lona mauaina o se taunuuga o serendipity. I lana galuega na te faia ai se avanoa mo le fatufatuga, mo le ta'aalo ma le fa'afuase'i. Ia iloa pe na e tautevateva i se mea taua pe leai, e te mana'omia le lava malamalama fa'avae. I le avea ai ma se tama e sefululima tausaga, sa ia manao e sue tali i fesili tetele: pe faapefea ona galue le vanimonimo. Astrofysica. Fa'ameamea fa'atetele. Mulimuli ane na ia tusia lana suʻesuʻega i le fisiki o metals. lulu. Boorring. Ae na amata ona fiafia. “Sa ou mauaina le malamalama faavae, ua mafai nei ona ou filifilia a'u lava mataupu, mafaufau, mafaufau, e taalo." O nei laasaga faʻatatau e aoina ai le malamalama talafeagai na maua ai e Geim le avanoa o loʻo ia sailia. Na ia fa'amaonia lona fa'ata'ita'iina o tomai o lana matata ma sa mafai ona amata fa'ata'ita'i. E le mafai ona i ai le seendipity i se vacuum: e mana'omia le mea e ta'alo ai ma le avanoa e feoa'i ai.

E le gata i lea:
Na faia e Geim suʻesuʻega sili atu valea: mo se fa'ata'ita'iga, na ia fa'aopeopea se kicker i se maneta malosi tele. Mo lenei mea na ia ulufale ai 2000 le Ig Nobel Prize - o le faʻatusa o le Nobel Prize, mo su'esu'ega valea. O Geims hamster na ia tusia faatasi le lomiga o loo fesiligia. Avanoa, o le sa galue i le Iunivesite o Radboud i Netherlands ua faailoa mai e le o taimi uma e tutusa ai le talisapaia o lenei ituaiga o suʻega i Netherlands.. O se tasi lea o mafuaaga na alu ai mo Manaseta lea na avea ai o ia ma polofesa. "O le faiga faʻaleaʻoaʻoga a Dutch e fai si faʻatonuga mo aʻu". E pei ona ia fai mai i se mekasini faapolofesa. "O le tasi polofesa o le pule ae o tagata uma i lana vaega o lona pito i lalo. (…) Ou te le fiafia i lena mea.”

Punavai: NRCNisi, Aso Tofi 13/1/2011, Lumax gaosiga, 24/11/2010
Tusitala: faatonu IVBM

ISI MANATU FAI

O ai e faʻatupeina le olaga i le faʻaleleia o le fatu?

Fa'aeteete i le fa'afitauli fuamoa moa. Pe a fiafia patī, ae fesili muamua mo se faamaoniga, siaki pe o iai sau auala e tuʻuina atu ai lena avega o faʻamaoniga. Ma o poloketi e faʻatatau i le puipuia e faigata i taimi uma, [...]

Aisea le filifiliga o se filifiliga…

Faʻafesoʻotaʻi matou mo se aʻoaʻoga poʻo se lauga

Pe valaʻau Paul Iske +31 6 54 62 61 60 / Bas Ruyssenaars +31 6 14 21 33 47