O le faamoemoe

William Herschel (1738-1822) mana'o e su'esu'e le eseesega o le vevela i le va o lanu eseese o le malamalama vaaia i le amataga o le 19 senituri.

Le faiga

Herschel, muamua ose tagata su'esu'e fetu ma le fatu pese, faia lenei mea e ala i le fa'ata'apeina o le susulu o le la i se tioata. Ona ia tuu lea o le vevela i lanu eseese o le malamalama. Mulimuli ane, na ia tuu se 'control' thermometer i se nofoaga e leai se moli. E fua ai le vevela o le ea ma fai ma fa'amatalaga mo le eseesega o le vevela o isi mea'ai.

O le taunuuga

Na ia fuafua e toesea le vevela o le thermometer i le pogisa mai le "maualuga" vevela o lanu eseese o le malamalama.. Ae ui i lea, na faateʻia o ia, o le vevela o le thermometer faʻatonutonu na maualuga atu nai lo isi!

E le mafai e Herschel ona fa'amatalaina le i'uga i so'o se auala ma sa manatu ua le manuia lana su'ega.
Ae sa faaauau pea ona ia saili. Na ia faʻanofoina le vevela faʻatonutonu i isi tulaga (luga ma lalo ole fusi ole lanu) lea na fuaina ai le vevela o le ea.

Na ia fa'ai'uga e tatau ona i ai ni fa'avevela e le vaaia i tua atu o le vaega mumu o le fusi o lanu.

O lesona

O se tasi o mafuaaga na manuia ai William Herschel o se tagata suʻesuʻe fetu ma tagata suʻesuʻe, masalo ona sa nofo fia iloa, e tusa lava pe le'i galue vave se manatu na fuafuaina.

E le gata i lea:
I le faaopoopo atu i le 'tagata suʻesuʻe' o faʻasalalauga infrared, o Herschel e lauiloa foi o le tagata suʻesuʻe fetu 1781 Na maua Uranus. Na ia faia le tele o mea mata'ina su'esu'ega fa'akomepiuta.

O faʻaoga o le malamalama infrared e matua eseese lava, e amata mai i feso'ota'iga pu'upu'u uaealesi (pulea mamao) i talosaga a le militeri e su'e le fili.

Punavai, o.a.:
· Dr. S. C. Liew. Galu fa'aeletise (Igilisi). Nofoaga Autu mo Ata Mamao, Fa'alogoina ma Fa'agaioiina. Toe maua mai ile 2006-10-27.
· Vaitafe: Vaaiga lautele (Igilisi). NASA Infrared Astronomy and Processing Center. Toe maua mai ile 2006-10-30.
· Toefuataiga, Viliamu (1999). Infrared Spectroscopy. Iunivesite a le Setete o Michigan. Toe maua mai ile 2006-10-27.

Tusitala: Bas Ruyssenaars

ISI MANATU FAI

O ai e faʻatupeina le olaga i le faʻaleleia o le fatu?

Fa'aeteete i le fa'afitauli fuamoa moa. Pe a fiafia patī, ae fesili muamua mo se faamaoniga, siaki pe o iai sau auala e tuʻuina atu ai lena avega o faʻamaoniga. Ma o poloketi e faʻatatau i le puipuia e faigata i taimi uma, [...]

Aisea le filifiliga o se filifiliga…

Faʻafesoʻotaʻi matou mo se aʻoaʻoga poʻo se lauga

Pe valaʻau Paul Iske +31 6 54 62 61 60 / Bas Ruyssenaars +31 6 14 21 33 47