Ngaphambi kokwazisa ummiselo omtsha okanye umthetho, yenza into ebizwa ngokuba luvavanyo lokusebenza: Yintoni impembelelo kumaqela ahlukeneyo? Zeziphi iinkqubo/iinkqubo ezifuna ukulungiswa? Ngaba kukho naziphi na iimeko ezingaphandle?? Ukongeza, kufuneka ube bukhali kwaye ufune ukulungelelanisa ngokuqhubekayo izicwangciso.

Injongo

emva koko ungene 2015 ukunatyiswa kwemisebenzi karhulumente koomasipala kwenzeka, Oomasipala baba noxanduva lokukhathalela ulutsha. UMthetho wokuKhathalelwa koLutsha kwiiNtsapho eziKhuliswe- kwaye iingxaki zokukhula zatshintshwa zaba nguMthetho woLutsha. UMthetho omtsha woLutsha uye wanatyiselwa nakwamanye amaqela ekujoliswe kuwo, kuquka nolutsha olunengxaki zempilo yengqondo. Enye yemimiselo evela kumthetho omdala, igalelo labazali, yamkelwa kuMthetho woLutsha kwaye ngoku ikwasetyenziswa kumaqela amatsha ekujoliswe kuwo. Enyanisweni, eli lungiselelo lalithetha ukuba abazali bahlawule iminikelo ukuze bahlawule inxalenye yeendleko zendawo yokuhlala yabantwana babo esibhedlele.. Abazali baya kuba neendleko ezincinci ukuba umntwana wabo akahlali ekhaya, ibingumbono.

Ngaphambili, ingeniso yomnikelo wabazali yayihamba, malunga 11 million ngonyaka, kwingxowa-mali. Uninzi lwale minikelo ekugqibeleni aluzange luqokelelwe ngenxa yokuba ulwazi oluchanekileyo aluthunyelwanga. Le yayiyinyani eyaziwayo kubaphathiswa abachaphazelekayo. Umzuzu wokunatyiswa kwamagunya kunye nokutshintshwa koxanduva nohlahlo lwabiwo-mali koomasipala, yabanjwa ukulungisa oku. Ngokuqaphela inkuthazo yemali koomasipala, ukusuka 1 EyoMqungu 2015 ukubeka iliso elingqongqo ekuphunyezweni kweskim segalelo labazali. Oku kuya kudala ukunyuka kwengeniso.


Indlela

Kuhlahlo lwabiwo-mali olukhulu loncedo lolutsha, ukuba per 2015 iya kusuka kurhulumente omkhulu iye koomasipala, isixa-mali seskim segalelo labazali satsalwa. Oomasipala kuye kwafuneka ukuba bayifumane ngokwabo le mali ngokusebenzisa i-arhente yomiliselo iCAK. Kufuphi: inkuthazo ebalulekileyo yezemali. UMphathiswa wezeMali ubheje ngesixa se 45 izigidi, kodwa ekugqibeleni wafika inani 26 million umdlalo.

I-Ofisi yoLawulo eyiNtloko (I-CAK) waqala ukuphumeza isikim segalelo labazali phantsi komthetho omtsha. Ukuqonda oku, i-CAK yaseka inkqubo ye-ICT kwaye i-CAK iya kujongana nokuqokelela imali. Emva koku, imali efunyenweyo yayiza kuya kumasipala.

Lo mbandela uxoxwe kwiNdlu yabaMeli boMthetho woLutsha (EyoMdumba 2014) hayi inqaku elibalulekileyo lokuqwalaselwa, kuba kwakubonwa njengokwenziwa rhoqo okunokuthi kuqukwe kumthetho omtsha. Ngenxa yoko, utshintsho olubalulekileyo ekuphunyezweni kweskim kunye ngokubhekiselele kumaqela ekujoliswe kuwo aluzange lucace ngokukhawuleza kubathathi-nxaxheba., ezifana noomasipala kunye ne-GGZ.


Iziphumo

Ngehlobo le 2014 oomasipala bafumanise ukuba kufuneka baqalise ukuqokelela igalelo labazali. Phantsi komthetho omdala, kwakukho abasemagunyeni abalishumi elinesihlanu kuphela abagqithisa igalelo labazali, phantsi koMthetho woLutsha, kwafumaniseka ukuba babengekho mbalwa kunabo bonke 400. I-CAK ibambe iiseshoni zokusebenza noomasipala, kodwa inkqubo ye-ICT ebifanele ukuququzelela inkqubo yolawulo ayikasebenzi ngokwaneleyo. Oomasipala bayaxhathisa kuba bona (te) wabona kwangaphambili umthwalo omkhulu wolawulo. Ekwindla ye 2014 I-GGZ yafumanisa ukuba igalelo labazali liya kunabela kubantwana abafuna uncedo lwengqondo. Kwabakho ukuxhathisa okukhulu kwaye iNdlu yabaMeli yakhuthaza uphando olongezelelweyo kwiimpembelelo zesikimu, yintoni uNobhala kaRhulumente Van Rijn ngoJanuwari 2015 uthenjisiwe.

NgoJanuwari 2015 uMthetho woLutsha waziswa, kodwa ukuphunyezwa kweenguqu kwiskim segalelo labazali akuphumelelanga ngenxa yokutshintshiselana ngolwazi phakathi kweCAK noomasipala. Kwakukho inkcaso eninzi evela kwi-GGZ. Uphononongo lubonise ukuba akusoloko kukho ukongiwa kweendleko kubazali abanabantwana abakwindawo yokuhlala. Kwaye kwavela ukuba abazali abanomvuzo ophantsi abazange bakhululwe kwisibophelelo sokuhlawula ngokungahlawuli. Ekugqibeleni, kwagqitywa ekubeni kupheliswe igalelo labazali ngokupheleleyo, Kunyaka omnye emva kokuba uMthetho woLutsha uqalile ukusebenza. Oku kwenzeka kuphela xa iSebe lezeMpilo, iNtlalontle kunye neMidlalo liphuma ngaphandle kwesimo sengqondo esikhoyo, “Igalelo labazali liyinxalenye yomthetho”, waya kubona. Oomasipala babefuna ukuyibhangisa 26 izigidi ngonyaka ngohlahlo lwabiwo-mali olukhulu lokhathalelo lolutsha. Iindlela zoku zifunyenwe.

Nciphisa

  1. Imiba yokusebenza ekhangeleka ilula inokuba ngumba wezopolitiko. Ngoko jonga kakuhle ukuba imeko entsha ibonakala njani, leyo (ezintsha) abadlali beza ebaleni kwaye kwenzeka ntoni ebaleni. Kwaye ke umbuzo kukuba ngaba unokubonelela ngayo yonke into ngokufanelekileyo.
  2. Awukwazi ukusebenzisa umlinganiselo wamaqela amaninzi ekujoliswe kuwo, kuba umlinganiselo ofanayo unokwahluka kwelinye iqela.
  3. Nxibelelana ngexesha lotshintsho oluzayo kwaye uthathele ingqalelo ixesha lokunciphisa. I-arhente yokuqokelela efana ne-CAK idinga enye iminyaka emihlanu ukuze iphume.
  4. Zinike ithuba lokuba ngaphandle kwebhokisi khetha isisombululo. Kule meko oko bekumisa igalelo labazali.
  5. Uphando kwigalelo labazali luvelise ulwazi oluninzi. Kukho ukuqonda okungakumbi ngeendleko abazali abangena kuzo kumntwana wabo. Ngolo lwazi kwakulula ukwenza isigqibo sokuyeka.
  6. Ngamanye amaxesha amacebo abonakala njengesicombululo esilungileyo, kodwa azibi njengoko zicetyiwe. Ewe, yayingeyonjongo yokuba oomasipala bafumane umthwalo ongakumbi wolawulo.

Igama: UJanine Huiden-Timmer
Umbutho: UMphathiswa wezeMpilo, iNtlalontle neMidlalo

EZINYE iintsilelo eziqaqambileyo

Uyagula kodwa akamithi

Ungaze ucinge ukuba wonke umntu unolwazi olupheleleyo, ngakumbi xa kukho ulwazi olutsha. Nika indawo yolwazi apho wonke umntu anokwenza izigqibo zakhe. khangela ntoni [...]

Kutheni ukusilela kukhetho…

Qhagamshelana nathi kwiworkshop okanye isifundo

Okanye ufowunele uPaul Iske +31 6 54 62 61 60 / Iziko leSiseko sokuPhumelela okuqaqambileyo +31 6 14 21 33 47