O le faamoemoe

I le tele o seneturi, o loʻo taumafai le tele o vaega tumaoti ma tagata tumaoti e toe faʻaleleia le nofoaga ua tatou iloa nei o le natura matagofie o le 'Het Naardermeer'.’ fa'atupe e ala i le fa'amamago.

17le seneturi:
I le senituri lona 17, tausaga Auro, O Amsterdam na faʻalauteleina tele ma sa tele le tamaoaiga. Sa fa'ateleina le mana'omia o fanua i le vaega lautele o le taulaga. Sa lauiloa vaituloto mago; na fausia ai fanua e talafeagai mo fa'ato'aga ma fai fa'afaigaluega. Tasi Jan Adriaansz Leeghwater, ua uma ona faʻamama ma le manuia le tele o vaituloto ma ua filifili nei e alu i le Naardermeer.

19le seneturi:
I totonu 1883 na faia e Jan Willem Hendrik Rutgers van Rozenburg, nofo i Herengracht i Amsterdam o se taumafaiga fou e pulea le natura.

Le faiga

17le seneturi:
I totonu 1623 amata galue, muamua ona tuu i ai se alavai, ona eli lea o se faatanoa vai ma iu ai ina fausia ni uila e ono i autafa ma na o le pamu. Na iu ina avea ma se galuega faigata ona o le lavelave o faiga vai o le eleele. Ina ua mavae le tusa ma le ono tausaga, na iu lava ina avea le puddle ma pulu.

19le seneturi:
I totonu 1883 na fausia ai se fale pamu ausa. O alavai sa'o sa eli i se va'a ina ia mautinoa le sologa lelei o alavai.

O le taunuuga

17le seneturi
I totonu 1629 na aga'i atu tagata Spania i Amsterdam. Ina ia puipuia le itulagi, na toe faatumuina le laina vai Dutch i vai. Ona mou atu lea o le mea “Naarderpolder” ma faatoa toe avea ma Naardermeer. O iʻuga na matuā faamalieina ai tagata mauʻoa, e leʻi oʻo lava le au Spaniards i Amsterdam ma na faʻagesegese ae mautinoa na tuliesea mai le itu i matu o Netherlands i lalo o le taʻitaʻiga a Frederik Hendrik..

19le seneturi
A mae'a ona mago le vaituloto i le fesoasoani a le pamu ausa, o le a vave ona aliali mai, e le o lelei fanua fa'ato'aga a le polder. O lenei mea e foliga mai e matua'i fa'asa'o vave e ala i se fa'ama'i fa'ama'i. O le seleselega o loʻo i ai se tulaga le lelei ma e laʻititi foi fua ona o le faʻalavelave tau tamaoaiga. E le gata i lea, e tatau foi ona mata'ituina pea pamu, auā ‘ua matuā tele lava le tafe mai o le vai palapa mai i mauga, e na'o le pamu faifai pea e mafai ona fa'amamago mea. E lua ma le afa tone auro e sili atu ona mativa na taofia ai Rozenburg 1886 o pamu ma i ni nai vaiaso ua toe foi mai le Naardermeer.

I totonu 1904 o le malo o Amsterdam e manaʻo e faʻatau le Naardermeer aua latou te manaʻomia se avanoa mo se lapisi lapisi. lena “vaituloto le aoga” e pei ona latou faamatalaina, e foliga mai o se filifiliga lelei.
I lena taimi, na fausia ai se tasi o vaega muamua o le siosiomaga i lenei atunuu, na taitaia e Jac.P.Thijsse ma Elie Heimans.. Na latou iloa po o le a le tasi o le natura faʻasao faʻapitoa o le Naardermeer ma amata ai se faʻailoga faʻatau.
Na iu lava ina palota le aufono a le aai i le talosaga e lafoai ai lapisi 18 faasaga 20 e palota.

O alii e toalua o loo galulue i le siosiomaga ona agai lea i luma ma mafai ona maua ni tupe e lava e faatau ai le vaituloto ma o lea na 22 Apelila 1905 le Asosi mo le Faasaoina o Faamanatuga Faanatura na faavaeina i Amsterdam ma o le uluai faatauga tele o le Naardermeer i luga 3 Setema 1906 mo le aofaiga o 155.000 gulden.

O le eria o Naardermeer o se sulufaiga mo le tele o ituaiga manua vaivai ma laau laiti masani. Manu fe'ai ma lavelave, o le mea e leaga ai, e le mafai ona fa'atalanoaina manaoga i luga o latou siosiomaga.

O lesona

Le Naardermeer, o lea e le faigofie ona tu i le va o le tele o nofoaga autu o tagata,
o le taimi nei ua toe fai ai le talanoaga faapolokiki ona o le fuafuaga o le tunnel i lalo o le auala fesootai (A6- A9) i tafatafa o le Naardermeer. E oo lava i le taimi nei, o lagona o loʻo faʻateleina ...

Po'o le a lava le tulaga, o le tala fa'asolopito o le eria e fa'aalia ai ua manumalo le natura i taumafaiga uma e fa'atupe le eria e o'o mai i le taimi nei..

E le gata i lea:
http://www.leiden.pvda.nl/nieuwsbericht/2841
http://home.planet.nl/~krijn058/naardermeer.htm

Tusitala: J. Thijsse

ISI MANATU FAI

Ta'ele soifua maloloina - pe a uma le timu e sau le la?

Fa'amoemoe Fuafuaina ose nofoa ta'ele e otometi atoatoa mo tagata e le atoatoa le malosi o le tino ma/po'o le mafaufau, ina ia mafai ona latou ta'ele na'o latou ae sili atu i mea uma e tuto'atasi nai lo le 'fa'amalosia' fa'atasi ma le foma'i soifua maloloina. [...]

Aisea le filifiliga o se filifiliga…

Faʻafesoʻotaʻi matou mo se aʻoaʻoga poʻo se lauga

Pe valaʻau Paul Iske +31 6 54 62 61 60 / Bas Ruyssenaars +31 6 14 21 33 47