De Zingende Weg – Innovatielessen Van Een Melodische Misstap

In 2018 besloot de provincie Friesland, in het kader van ‘Leeuwarden, Culturele Hoofdstad van Europa’, om een unieke weg te creëren die niet alleen functioneel zou zijn, maar ook een kunstzinnige bijdrage zou leveren aan de verkeersveiligheid: de Zingende Weg. Dit innovatieve idee kwam voort uit een prijsvraag binnen de provincie, waarin medewerkers werden uitgedaagd om met creatieve voorstellen te komen. Het winnende idee was geïnspireerd door een soortgelijk project in de Verenigde Staten en stelde voor om het Friese volkslied af te laten spelen wanneer automobilisten over een speciaal ontworpen ribbelstrook zouden rijden.

Het ingenieurs- en adviesbureau DGMR kreeg de uitdagende opdracht om dit artistieke concept technisch te realiseren. Het idee was om een snelheidslimiet van 60 km/u op een ludieke manier te handhaven: door automobilisten te belonen met muziek zodra zij zich aan de snelheid hielden. Zo werd een traditionele flitspaal overbodig en werd het rijgedrag positief beïnvloed door een muzikale ervaring.

Voor DGMR, en in het bijzonder hun team van akoestische adviseurs die zowel bouwfysicus als muzikant zijn, was dit een buitengewoon interessante opdracht. Hoewel zij nog nooit eerder een zingende weg hadden ontworpen, gingen ze vol enthousiasme aan de slag. Samen met een wegenbouwer en een verkeerspsycholoog werd een plan uitgewerkt. DGMR ontwikkelde het technische ontwerp, de wegenbouwer legde de ribbelstroken aan en de verkeerspsycholoog hielp bij het identificeren van mogelijke veiligheidsrisico’s en hoe deze te beperken.

Een van de grote uitdagingen van dit project was het voorspellen van de geluidsimpact op de omgeving. Hoewel DGMR veel ervaring had met geluidsmetingen, was een zingende weg als geluidsbron nieuw terrein. Rekensoftware voor geluidsoverlast was niet ingericht op het meten van melodieën afkomstig van auto’s die over ribbelstroken rijden. Met proeven en tests werd geprobeerd het geluid in de auto en de omgeving zo goed mogelijk te voorspellen. Maar zoals bij elke innovatie, zaten er onvoorspelbare elementen in het project.

Na de aanleg van de Zingende Weg bleek het concept te werken. In de auto klonk het Friese volkslied zoals gehoopt: helder en duidelijk. Het experiment was daarmee echter niet geslaagd. De effecten op de omgeving, die vooraf lastig in te schatten waren, bleken groter dan verwacht. In de praktijk bleek dat het geluid buiten de auto als een kakofonie werd ervaren. Dit kwam onder andere door het Doppler-effect en het feit dat meerdere auto’s tegelijkertijd over de ribbelstroken reden, waardoor een vervormde, ongewenst versterkte melodie in ongelijke canon klonk.

Tot overmaat van ramp begonnen sommige automobilisten harder te rijden om te horen wat het effect op hogere snelheid was, terwijl anderen zelfs tegen het verkeer in reden om de melodie omgekeerd te ervaren. Dat was van te voren niet voorzien, zelfs niet door de verkeerspsycholoog. Naast overlast maakte de ribbelstroken de weg dus juist onveiliger.

In overleg met de provincie werd besloten om de ribbelstroken, in het belang van de omwonenden, binnen een paar dagen na de feestelijke opening, waar veel pers op af kwam, weer te verwijderen.

(Artikel gaat door onder de video)

Hoewel het experiment in Friesland vroegtijdig werd beëindigd, kwam er toch een positieve spin-off uit voort. Een jaar na het project werd DGMR benaderd door een Hongaarse wegenbouwer met de vraag of DGMR samen met hen een zingende weg in Hongarije konden aanleggen. Dit leidde tot meerdere succesvolle projecten, waarvan de derde zingende weg inmiddels is aangelegd in Hongarije, ditmaal op veilige gepaste afstand van woonwijken. Ironisch genoeg was de vele media aandacht van de mislukking in Friesland de reden dat DGMR gevonden werd door de Hongaarse opdrachtgever.

(Artikel gaat door onder de video)

De (omgekeerde) huid van de beer – Aanvankelijk succes kan ons ten onrechte de indruk geven dat we de juiste weg hebben gekozen. Vaak zien we dat de stap van een ‘Proof of Concept’ naar een ‘Proof of Business’ voor veel ondernemingen groot en vaak zelfs te groot is. Bijvoorbeeld als een product een nationale hit is, hoeft dat nog niet te betekenen dat internationaal schalen per definitie een goed plan is. Bij de Zingende Weg geldt het omgekeerde principe: DGMR zag in dat in de initiële context de dichtbevolktheid van ons kikkerlandje in de weg stond. Het lef en het vermogen om dit concept toch te laten slagen is prijzenswaardig.

De gloeilamp – Dat het project kon slagen in Hongarije is te danken aan succesvol experimenteren. Let op, met succesvol experimenteren bedoelen we hier succesvol leren. Met het Friese avontuur wist DGMR veel aspecten te valideren, maar leerde het ook wat er wél nodig was om te slagen. Door vooraf het project ook echt als experiment te betitelen en aan te vliegen stelde DGMR zich bewust open voor de lessen.

De verkeerde hersenhelft – Men dacht te weten hoe automobilisten zouden reageren. Echter reageerden sommige automobilisten volledig anders dan verwacht. Sommigen gingen harder rijden, terwijl anderen zelfs tegen het verkeer in reden om de melodie omgekeerd te ervaren.

De brug van Honduras – Door een goedbedoelde poging om automobilisten langzamer te laten rijden ontstonden er juist andere problemen. Naast het hierboven genoemde onveilige rijgedrag was de geluidoverlast ook een ongunstig neveneffect van de beoogde oplossing.

Dit project toont de waarde van experimenteren en durven falen in het proces van innovatie. Hoewel de Zingende Weg in Friesland niet geheel succesvol was, leidde het tot waardevolle inzichten en nieuwe kansen, zowel binnen Nederland als daarbuiten.

De Zingende Weg is een voorbeeld van hoe een ludieke en kunstzinnige innovatie uiteindelijk kan bijdragen aan verkeersveiligheid. Nog meer leert het ons over de onvoorspelbaarheid van innovaties. Het project onderstreept het belang van experimenteren en faalintelligentie: door te leren van experimenten en mislukkingen ontstaan nieuwe kansen, namelijk inmiddels 3 mooie zingende wegen in Hongarije en wie weet hoeveel er nog volgen.