Intentie

De GGZ zorg in Nederland kan en moet beter. Ik vergelijk de GGZ regelmatig met V&D of Blokker; bedrijven die teveel naar binnen gekeerd zijn gebleven en te veel hebben vertrouwd op hun eigen aanbod. Hierin zijn ze te weinig cliëntgericht geweest en feitelijk is die niet-cliëntgerichtheid hun ondergang (V&D) of bijna ondergang (Blokker) geworden.

Het verbeteren van de GGZ zorg vraagt een nieuwe manier van zorg organiseren rondom de cliënt. Het vereist een complexe omslag die op meerdere niveaus en vlakken zal moeten worden doorgevoerd, van individueel hulpverlenersniveau tot afdelings- en concernniveau, van maatschappelijk vlak tot het specifieke veld van de gezondheidszorg.

Aanpak

De aanpak was om met een team te onderzoeken of het mogelijk is om binnen de GGZ een kleinere organisatie neer te zetten die tot in alle vezels en cellen geheel cliëntgericht is. We deden dit in de vorm van een proeftuin, dit bood het team namelijk vrije ruimte om te kunnen experimenteren.

In mei 2016 zijn we gestart met een team, bestaande uit 2 verpleegkundig specialisten, een ambulant verpleegkundige, een klinisch psycholoog, twee psychiaters en vier ervaringsdeskundigen. We maakten afspraken over hoe we het zouden aanpakken. Dit resulteerde in vier uitgangspunten:

  1. Cliënt in the lead en daadwerkelijk herstelgericht werken.
  2. Netwerkorganisatie: De GGZ is te lang een naar binnen gekeerd bolwerk geweest. Door veel meer samen te werken met de maatschappij en in de wijk maak je de cliënt minder afhankelijk van de GGZ en verbreed je de mogelijkheden voor de cliënt.
  3. Zorg zonder schotten: Wij vinden dat de zorg zoals die bij de GGZ georganiseerd is teveel schotten heeft. Voor een verwijzer is het vaak volledig onduidelijk hoe hij/zij kan verwijzen en ook waar naartoe. We voelen voor externen aan als een grote black box.
  4. Werken met ervaringsdeskundigen in verhouding 1 tot 3. Binnen de GGZ is men momenteel van menig dat de ervaringsdeskundigen de derde kennisbron zijn. De ervaringsdeskundigen zijn aan een opmars bezig binnen het vaak sociale domein van de GGZ.

Resultaat

De ervaringen en het proces van de proeftuin waren positief, de wens tot verandering in de GGZ wordt nu breed gedragen. Desondanks is het niet gelukt om de proeftuin en uitgangspunten door te zetten en de beoogde omslag in de zorgverlening te realiseren. Het is niet gelukt om de uitkomsten en bevindingen van de proeftuin in praktijk te brengen.

  1. Het resultaat van de proeftuin was dat we veel waardevolle inzichten en lessen hebben opgedaan:
    interne hobbels en systemen waren ingewikkelder dan van te voren bedacht. We liepen aan tegen hardnekkige interne schotten; zowel in de hoofden van mensen, als in de financiering als in de afdelings- en organisatieschotten.
  2. We ontdekten gaandeweg dat sommige dingen helemaal niet bleken te werken. Er ontstonden irritaties en scheurtjes in het team doordat we allemaal onze eigen aanpak hadden. Zo wilde de ervaringsdeskundige in het team juist wel de casuïstiek bespreken in het team, terwijl we dit eigenlijk met de cliënt wilden doen i.p.v. vóór de cliënt.
  3. We zouden de cliënt niet los van zijn omgeving behandelen, maar in praktijk bleek dit lastig omdat veel cliënten het contact met familie en samenleving kwijt bleken te zijn. Doordat we geen vaste locatie hadden, maar werkten vanuit een wijkhuis verloren we elkaar ook als team uit het oog.
  4. Verandering heeft tijd en aandacht nodig en vergt veel moed en lef.
  5. We kwamen erachter dat we vaak werden beperkt in onze blik door het medische oordeel dat we vanuit ons vakgebied hebben. Hierdoor konden we niet altijd met een open en nieuwsgierige benadering cliënten konden helpen. Door hier bewust van te worden zijn we wel steeds meer toegegroeid naar een open dialoog.
  6. We gingen van start met als uitgangspunt; de cliënt in the lead, maar feitelijk zaten we nog regelmatig vast in ons eigen systeem van kijken, denken en doen. We denken oplossingsgericht en zijn daardoor niet altijd met volle aandacht aan het luisteren. We voelden ons nog steeds verantwoordelijk voor de cliënt, waardoor we niet congruent de regie aan de cliënt bleven geven.

Lessen

De belangrijkste les was dat kleine veranderingen en aanpassingen op niveau van het beleid en de organisatie niet voldoende zijn om de beoogde veranderingen in de zorg te bereiken. Hiervoor was een ver strekkende verandering en een nieuwe inrichting van de zorg nodig.

Bovendien is het belangrijk om aan het begin van een project of kleinschalig experiment verder te kijken en goed na te denken over het einddoel, hoe je dat gaat bereiken en wat daarna volgt. Ik heb van tevoren niet in kunnen schatten dat de proeftuin een succes zou worden en ook dat de wijze waarop het een succes werd helemaal uit de pas zou lopen met hetgeen waar we in de organisatie mee bezig waren. In die zin is de proeftuin geslaagd en niet geslaagd tegelijk. Een volgende keer zou ik voor de start intern bespreken wat het draagvlak is binnen de organisatie om de dingen daadwerkelijk structureel anders te gaan doen stel dat een dergelijk experiment hiertoe aanleiding zou geven. Of anders gezegd, ik had beter moeten afstemmen wat de verwachtingen van de proeftuin waren bij de raad van bestuur en of er bij succes de bereidheid zou zijn ook ver strekkende implicaties voor de organisatie op te pakken.

Naam: Neel Schouten
Organisatie: GGZ in Geest Amsterdam

Waarom mislukken een optie is…

Neem contact op voor een workshop of lezing

Of bel Paul Iske +31 6 54 62 61 60 / Bas Ruyssenaars +31 6 14 21 33 47