Te opuaraa

De wetenschappers Geim en Novoselov organiseerden graag hun zogenaamde vrijdagavondproeven, vrolijke experimenten zonder vooropgezet scenario waaraan je, zeiden ze in een interview, “minstens 10 procent van je tijd moet besteden”.

Te reni arata'i

In zo’n proef trokken ze, i roto i te 2004, met een stukje Scotchtape een superdun schilletje grafiet van een potloodpunt.

Te hopearaa

Een soort kippengaas van koolstofatomen dat de natuurkundige wereld sindsdien in zijn greep heeft. En het bezorgde Geim en Novoselov in 2010 de Nobelprijs. Het kippengaas – grafeen – beschikt over uitzonderlijke eigenschappen. Het kan elektriciteit net zo goed geleiden als koper dat doet. Het geleidt warmte beter dan alle bekende materialen. Het is buigzaam en nagenoeg transparant, maar toch zo dicht dat zelfs heliumgas er niet doorheen gaat. Grafeen wordt daarom gezien als kandidaat voor innovatieve elektronica: grafeen transistoren zullen naar verwachting sneller zijn dan de huidige transistoren van silicium. Omdat grafeen goed geleidt en praktisch transparant is, is het ook geschikt voor toepassing in touchscreens, lichtpanelen en zonnecellen. Wanneer grafeen in plastics wordt bijgemengd, kan het die plastics warmtebestendig en sterk maken, en materialen opleveren die supersterk, lichtgewicht en buigzaam zijn, en die mogelijk in vliegtuigen, auto’s en de ruimtevaart zullen worden gebruikt.

Te mau haapiiraa

Geim: “ Zoveel mensen waren op zoek naar grafeen en ik struikelde er haast zomaar over. (…) Het enige wat ik kan doen, is proberen om de kleine kans te vergroten dat ik weer over iets struikel.” Geim ontdekte grafeen ‘bij toeval’, zijn ontdekking was een gevolg van serendipiteit. In zijn werk maakt hij ruimte voor creativiteit, voor speelsheid en voor toeval. Om te weten of je gestruikeld bent over iets belangrijks of juist niet, heb je wel voldoende basiskennis nodig. Als jongen van vijftien wilde hij op zoek naar de antwoorden op de grote vragen: hoe zit de kosmos in elkaar. Astrofysica. Deeltjesfysica. Later schreef hij zijn proefschrift over de fysica van metalen. Saai. Boorring. Maar daarna begon het leuk te worden. “Ik had me de basiskennis eigengemaakt, nu kon ik mijn eigen onderwerpen kiezen, fantaseren, denken, spelen.” Deze doelgerichte stappen om de benodigde kennis te verzamelen boden Geim de ruimte waar hij naar op zoek was. Hij had bewezen de vaardigheden van zijn vak te beheersen en kon gaan experimenteren. Serendipiteit kan niet bestaan in een vacuüm: er is materie nodig om mee te spelen en ruimte om in te dwalen.

Taa ê noa'tu i te reira:
Geim deed meer gek onderzoek: zo liet hij een kicker zweven in een ultrasterk magneetveld. Hiervoor kreeg hij in 2000 de Ig Nobelprijs – de tegenhanger van de Nobelprijs, voor gek onderzoek. Geims hamster was co-auteur van de betreffende publicatie. Geim, die in Nederland aan de Radboud Universiteit werkzaam was geeft aan dat in Nederland niet altijd evenveel waardering was voor dit soort experimenten. Dat was één reden voor vertrek naar Manchester waar hij hoogleraar werd. „Het Nederlandse academische systeem is mij een beetje te hiërarchisch”. Zo zei hij in een vaktijdschrift. „Eén professor is de baas en iedereen in zijn groep is zijn ondergeschikt. (…) Daar voel ik me niet helemaal lekker bij.”

Te mau rave'a: NRCNext, donderdag 13/1/2011, Lumaxproducties, 24/11/2010
Taata papa'i: redactie IVBM

A VAIIHO I TE HOÊ PARAU MANA'O